WYSTĘPUJĄCE PRODUKTY
REKODZIELNICZE I KULINARNE
PRODUKTY POTENCJALNE
Nawiązując do tradycji obecni lokalni twórcy rękodzieła stosują również nowe rozwiązania, m.in. w zakresie form i kształtów, kolorystyki produktów (wytworów), nowe zastosowania (modyfikacje funkcjonalne) lub wprost całkiem nowe koncepcje produktów. Istotne jednak jest to, że zachowują tradycyjne technologie i techniki wytwarzania, materiały. Nie znaczy to jednak, że ten rodzaj twórczego podejścia jest rygorystycznie obowiązującą zasadą. Przeciwnie, często pojawiają się „nowatorskie pomysły” w kierunku nowoczesnej technologii. Dawny, drewniany szkielet kwiatowych bukietów z bibuły zastąpiły w niektórych przypadkach konstrukcje metalowe (wyjątkowym pomysłem było zastosowanie żeberka kaloryfera do mocowania kompozycji w kształcie serca wykonanej z tradycyjnych kwiatów bibułowych), podłoże kwiatów w doniczce to dzisiaj często styropian, same doniczki kupowane są w marketach (często eksportowane z Chin).
Zdecydowanie lepiej przedstawia się sytuacja w przypadku kulinariów. Oczywiście, i tutaj występuje element twórczej modyfikacji. Powstały przecież nowe potrawy (na przykład pierogi jaglane), ale są one osadzone w lokalnej tradycji samego przyrządzania pierogów. Faktem jest natomiast wyraźna tendencja do odzyskiwania i kodyfikowania dawnych przepisów oraz przygotowywania według nich potraw.
Te wstępne uwagi pozwalają na ważne stwierdzenie. Otóż trudno jest mówić dzisiaj o produktach tradycyjnych w pełnym znaczeniu tego słowa. Należy mieć świadomość, że obok produktów tradycyjnych w sensie ścisłym występują produkty w większym lub mniejszym stopniu (na ogół w większym) nawiązujące do produktów tradycyjnych. Nieraz z trudem można jednak odróżnić, co jest rzeczywiście produktem tradycyjny, a co jego modyfikacją bardziej lub mniej odległą od pierwowzoru. Postawienie takiej linii demarkacyjnej pomiędzy jedną i drugą kategorię wytworów wymagałoby przeprowadzenia badań antropologiczno-kulturowych, a w części przypadków nie byłoby nawet możliwe dojście do w pełni adekwatnych ustaleń. Tradycyjne wyroby lokalne, przez lata swojego występowania, nie były dokumentowane, z kolei ustne przekazy oraz częściowo przekazane przez pokolenia umiejętności wytwarzania nie odzwierciedlają w pełni przeszłości.
Drugą istotną kwestią jest relatywna krótkotrwałość wielu produktów rękodzielniczych, wynikająca z materiału budulcowego, a także z funkcji (np. zabawki ulegają w naturalny sposób zużyciu poprzez korzystanie z nich). Najtrwalsze pod względem materiałowym wydają się być koronki i hafty, ale i te nie zachowały się w odpowiedniej liczbie i odpowiednim stanie.
W rezultacie inwentaryzacja lokalnych i regionalnych wyrobów rękodzieła, a w mniejszym stopniu kulinariów, jest ich odzwierciedleniem bardziej w aspekcie lokalnego występowania, niż w aspekcie tradycyjnego charakteru.
Konsekwentnie, zestawienie samych twórców również będzie odznaczać się tą cechą. Można sporządzić w miarę dokładnie listę lokalnych wytwórców i producentów, ale trudniej jest mówić o wytwórcach tradycyjnych – we właściwym znaczeniu - produktów lokalnych.
Zasygnalizowane trudności, które ujawniły się na etapie opracowywania inwentaryzacji mają nie tylko znaczenie metodologiczne. Wskazują bowiem również na potrzebę wnikliwych badań, które mogłyby przybliżyć nas jeszcze bardziej do przeszłości i pozwoliłyby na rekonstrukcję wielu wytworów, stanowiących ważny składnik lokalnej historii i jedno ze źródeł budowania lokalnej tożsamości.
Przemysław Pietrzyk
